Sistemet e reja të pagesave në Shqipëri: AIPS, AIPS-EURO dhe AECH

19-09-2025

Banka e Shqipërisë ka miratuar më 3 shtator 2025 rregullore të reja për të modernizuar sistemet kombëtare të pagesave.

AIPS (sistemi ndërbankar për pagesat e mëdha në Lek), AIPS-EURO (versioni për pagesa në Euro brenda vendit) dhe AECH (kliringu elektronik për pagesa të vogla) AIPS është sistemi RTGS i Bankës së Shqipërisë për pagesa të mëdha në Lek (përfshin pagesat ndërbankare dhe ato të klientëve mbi 1.5 milion Lek). AIPS-EURO është sistemi homolog për pagesa ndërbankare në Euro brenda Shqipërisë, i përftuar në janar 2022. Ai ofron shlyerje bruto në kohë reale për transaksionet në euro, me rezultat final të menjëhershëm AECH (Albanian Electronic Clearing House) është një sistem netë-kliringu për pagesat e vogla në Lek (më pak se 1.5 milion Lek) që shlyen rezultatin neto në fund të seancave ditore. Pra, krahas këtyre: AIPS dhe AIPS-EURO janë RTGS (njëri për Lek, tjetri për Euro), ndërsa AECH është për pagesa të përditshme dhe të vogla, me klerim në grupebankofalbania.org. Sistemi AIPS-EURO ka aktualisht 11 banka pjesëmarrëse dhe funksionon çdo ditë pune në oraret 08:30–16:30, duke e bërë pagesën elektronike në Euro të shpejtë dhe eficient.

Çfarë është AIPS-EURO dhe si ndryshon nga AIPS dhe AECH?

AIPS-EURO është një sistem i posaçëm për pagat ndërbankare në monedhën Euro brenda Shqipërisë. Funksionon në mënyrë të njëjtë si AIPS (sistemi RTGS për Lek), por “mban” vetëm transaksionet në Euro. E thënë thjesht, në vend që të dërgojmë euro jashtë shtetit (përmes bankave korrespondente), tani mund të dërgojmë direkt brenda vendit. Ky sistem nisi punën më 24 janar 2022 dhe lejon pagesa të menjëhershme midis bankave shqiptare që kanë llogari Euro. AIPS, nga ana tjetër, është RTGS për Lekë – ai trajton pagesat e mëdha në lek në kohë reale dhe pa kthim. Sistemi AECH është krejt ndryshe: ai kleron (neton) pagesat e vogla në lek (p.sh. urdhërpagesat e klientëve nën 1.5 milion Lek) tre herë në ditë. AECH përfundon mbetjen neto në AIPS dhe është më i ngadalshëm se RTGS, por i përshtatshëm për transaksionet e përditshme të klientëve. Në përmbledhje: AIPS është për pagesa të mëdha në lek (RTGS), AIPS-EURO e bën të njëjtën gjë për Euro, ndërsa AECH përdoret për pagesa të vogla me kliring të përditshëm.

Ndryshimet konkrete për bizneset (procedura, kosto, kohë, llogari Euro)

Me rregulloret e reja ndryshojnë dukshëm tarifat dhe procedurat për bizneset. Tashmë pagesat elektronike kanë tarifa shumë më të ulëta: p.sh. pagesat deri në 40,000 Lek bëhen pa asnjë komision ndërsa deri në 10 milion Lek tarifa është ulur gati 10 herë (tani është vetëm 0.005% e shumës, maksimalisht 500 Lek). Për pagesat në Euro brenda vendit, Banka e Shqipërisë ka ulur tarifat ndjeshëm duke ndjekur modelin e tarifimit SEPA. Konkretisht, komisionet minimale dhe përqindjet janë ulur rreth 10 herë më shumë se më parë. Kjo do të thotë se kompanitë e mesme me qarkullim në euro do të paguajnë shumë më pak për dërgesat e parave në Euro brenda Shqipërisë.

Procedura e pagesës është përmirësuar në kohë-real: me AIPS-EURO pagesat midis bankave shqiptare ekzekutohen të njëjtat ditë brenda orarit 08:30–16:30. Kjo eliminuar pritjet e mëparshme kur transferimet në Euro kalonin përmes bankave jashtë vendit dhe vonoheshin disa orë apo ditë. Tani biznesi thjesht jep urdhër nëpërmjet internet banking ose në degë, dhe pagesa realizohet menjëherë. Gjithashtu, nuk ka më komision hyrës për eurot e mbërritura përmes këtij sistemi, pra marrësi merr shumën e plotë të parave të dërguara.

Për të përfituar nga AIPS-EURO, bizneset duhet të kenë një llogari bankare në Euro në një nga bankat pjesëmarrëse (aktualisht ka 11 banka pjesëmarrëse). Shumë banka shqiptare tashmë ofrojnë llogari në Euro; nëse nuk keni ende, është koha të hapni një të tillë. Në këtë mënyrë, pagesat tuaja në Euro brenda vendit do bëhen elektronike e jo me cash apo transferta jashtë. Rezulton që kompanitë kanë mundësi të kursen para dhe kohë, veçanërisht kur bëjnë transferta rutinë në Euro. Për shembull, me tarifat e reja bankare, një pagesë në Euro prej €100,000 kushton maksimali 50 Euro komision, ndërsa më parë nga korrespodentët jashtë mund të paguhej mbi 200 Euro.

Lidhja me fiskalizimin

Këto ndryshime lidhen kryesisht me transaksionet ndërbankare dhe pagesat elektronike. Fiskalizimi i shitjeve (si lëshimi i kuponit fiskal ose faturës elektronike) është një detyrim i ligjit tatimor, i cili vepron në nivelin e shitjes së mallrave/shërbimeve te konsumatori. Rregullat e reja të Bankës nuk ndryshojnë detyrën për tatimin e shitjeve apo përdorimin e pajisjeve fiskale – ato mbeten nën kompetencën e Drejtorisë së Tatimeve. Me fjalë të tjera, një biznes ende duhet të respektojë rregullat e fiskalizimit për transaksionet e veta si gjithmonë. Thënë shkurt, nuk ka një “lidhje teknike” mes AIPS-EURO dhe fiskalizimit: sistemi i pagesave nuk merr pjesë në regjistrimin fiskal të shitjeve. Sidoqoftë, duke promovuar pagesat elektronike (në vend të cash-it), risitë e reja mund të rrisin automatikisht transparencën fiskale, pasi të gjitha pagesat do të jenë zyrtare dhe të dokumentuara në bankë.

Harmonizimi me SEPA dhe objektivat ndërkombëtare

Ndryshimet e reja i përgjigjen edhe objektivave ndërkombëtare të harmonizimit. Banka e Shqipërisë ka njoftuar se vendi synon t’u bashkohet së shpejti Zonës së Vetme të Pagesave në Euro (SEPA). Si hap paraprak, rregulloret e reja përcaktojnë që nga 7 tetori 2025 tarifat për pagesat ndërkufitare në Euro do të jenë të njëjta me tarifat e pagesave kombëtare Kjo bazohet në Rregulloren e BE-së 2021/1230 (“barazimi i tarifave”) dhe garanton që pagesat dalëse SEPA nuk do t’u kushtojnë biznesit më shtrenjtë se një transfetë e brendshme në Euro. Me fjalë të tjera, Shqipëria do të implementojë pagesat sipas standardeve evropiane, duke ulur tarifat ndërkufitare në nivelin e atyre vendase. Këto ndryshime si fillestarë krijojnë “baza teknike” për integrimin e plotë në SEPA dhe projekte të tjera moderne (si TIPS Clone për pagesat e shpejta në kohë reale). Bashkimi me SEPA do t’u mundësojë bizneseve shqiptare të dërgojnë euro menjëherë dhe me kosto të ulët tek partnerët në BE, sikurse bankat europiane trajtojnë transaksionet mes vendeve të tyre.

Roli i këtyre ndryshimeve në përdorimin e euros dhe uljen e cash-it

Në hark të gjatë, ulja drastike e tarifave dhe lehtësimi i pagesave elektronike pritet të ndikojë tek përdorimi i monedhës Euro dhe pakësimi i transaksioneve me para të gatshme. Qëllimi kryesor i Bankës së Shqipërisë është që të rrisë pagesat elektronike– pra të inkurajojë bizneset dhe qytetarët të përdorin më pak cash. Duke bërë pagesat në lek dhe në euro më të lira dhe më të shpejta, njerëzit do të kenë më pak arsye të tërheqin para fizikisht. Banka vlerëson se kjo mund të sjellë kursime të mëdha në ekonomi – për shembull, impakti ekonomik mund të jetë 14 milionë euro kursime nga ulja e tarifave dhe kostot makroekonomike të parave fizike mund të ulen në 0.2% të PBB-së nga 1.7%. Nga ana tjetër, paketa anti-de-euroizim e Bankës fokusohet tek fuqizimi i Lekut, por masat për pagesat elektronike nuk janë drejtpërdrejt për eurozimin; megjithatë, përmirësimi i infrastrukturës ndërbankare në Euro krijon një mjedis më të qetë financiar për përdorimin e saj. Në praktikë, lehtësitë e reja mund të shihen si hap për adoptimin gradual të Euro-s në ekonomi, sepse bizneset do të ndihen më të bindura të punojnë me këtë monedhë digitalisht. Së fundi, kjo nxit paketës së Bankës – rrit pagesa elektronike dhe zgjeron përfshirjen financiare të bizneseve dhe qytetarëve.

Shembuj konkretë për një biznes të mesëm me qarkullim në Euro

Le të marrim një shembull të thjeshtë. Supozoni një kompanie të mesme importuese që synon të paguajë një furnizues vendor në Euro në vlerën €100,000. Më parë, ajo do të duhej të përdorte llogari korrespondente ndërkombëtare, dhe komisioni mund të kalonte €200 (p.sh. 0.2% e shumës). Po ashtu, transaksioni mund të vonohej disa orë nga procesimi ndër-bankor. Tani, me sistemin AIPS-EURO, të njëjtën pagesë ajo e kryen nëpërmjet bankës lokale dhe paguan maksimalisht €50 komision Pagesa realizohet brenda të njëjtës ditë pune (shpejtësia e funksionimit 08:30–16:30) dhe marrësi merr plotësisht shumën e transferuar pa tarifa hyrëse. Në rast se kompania bën pagesa më të vogla (p.sh. €5,000), komisioni është jo më shumë se €6.

Për të optimizar përdorimin e sistemit të ri, biznesi mund të planifikojë pagesat në fillim të ditës ose në sesionet e hapura të AIPS-EURO, në mënyrë që paratë të shlyhen menjëherë. Për më tepër, pagesat e urdhëruara online shpesh vlerësohen edhe më lirë. Pra, në vend që të derdhë cash në një bankë tjetër (që më parë ndodhte shpesh nga mungesa e alternativave), tani ai vepron digjitalisht. Për shembull, nëse kompania kryen një faturë për €10,000 në fillim të ditës pune, pagesa do të arrihet menjëherë te llogaria e furnizuesit (pa komision mbi 0.2%, maksimalisht €6). Një tregues tjetër: për vitin 2023 mendohet që bizneset shqiptare kursyen rreth 22 milionë euro vetëm nga reduktimi i komisioneve në transfertat në Euro. Këto shifra tregojnë se shembujt praktikë kurbinë se sa fitimprurëse do të jenë procedurat e reja për një biznes të mesëm.

Si të përgatiten bizneset për këto ndryshime

Për t’u përgatitur për këto risi, bizneset mund të ndjekin disa hapa praktike:

Bashkëpunimi me bankën

Kontaktoni bankën tuaj për informacion të detajuar. Sigurohuni që banka t’ju regjistrojë në sistemin AIPS-EURO dhe t’ju ndihmojë të hapni llogari në Euro nëse nuk e keni ende. Bankat pritet t’ju informojnë për tarifat e reja, procedurat e transferimit online dhe oraret e punës së sistemit

Auditimi i llogarive financiare

Bëni një kontroll të brendshën se si paguani aktualisht dhe në ç’monedhë. Vlerësoni nëse shpërndani likuiditetin midis Lekut dhe Euro-s në mënyrë optimale. Zakonisht, ka kuptim të mbani një pjesë të mjaftueshme në Euro në llogari për të bërë pagesat e rregullta në euro përmes AIPS-EURO, në vend që të mbani euro ‘cash’ ose fonde jashtë vendit.

Koordinimi me kontabilistët

Bashkëpunoni ngushtë me kontabilistët dhe auditorët tuaj. Shpjegoni ndryshimet e reja dhe siguroni që proceset e kontabilitetit të përditësohen (p.sh. regjistrimi i komisioneve bankare elektronike). Kontabilistët duhet të dinë tarifat e reja për t’i raportuar saktë në librezë dhe buxhet. Po ashtu, ata duhet të jenë të informuar se do të ketë më shumë pagesa elektronike, gjë që ndihmon në planifikimin fiskal dhe likuiditeti.

Përditësimi i procedurave të punës

Edukoni stafët e financave. Siguroni që ata të dinë të përdorin platformën e internetit të bankës për urdhërime online dhe të shfrytëzojnë tarifat më të ulëta të disponueshme. P.sh., transmetoni udhëzime se cili lloj transferte ka komision më të ulët (elektronike vs. në bankë).

Duke bashkëpunuar me bankat dhe kontabilistët, bizneset do të kalojnë më lehtë në sistemin e ri. Këto hapa përgatitorë nuk kërkojnë ndryshime ligjore, por sigurim mirëkuptim dhe përshtatje operacionale.

Rekomandime praktike dhe përfitimet afatgjata

Në afat të gjatë, ndryshimet e sistemit të pagesave sjellin përfitime të rëndësishme për bizneset dhe ekonominë:

Kursim i kostove

Me komisionet drastikisht më të ulëta, paratë që paguheshin më parë për transferta do të mbeten në xhepat e biznesit. Banka e Shqipërisë vlerëson që këto masa do të kursejnë rreth 40 milionë euro në vit për ekonomi. Kjo është shumë kapital shtesë që mund të përdoret për investime në biznes.

Shpejtësi dhe efikasitet

Pagesat brenda të njëjtës ditë do të lehtësojnë menaxhimin e arkës dhe të detyrimeve. Me mjete më të shpejta, prodhimtaria e biznesit përmirësohet. Me pak fjalë, ulja e kohës së pritjes nënkupton më pak mungesë likuiditeti në bilanc.

Konkurencë më e madhe ndërmjet bankave

Tarifat më të ulëta do të detyrojnë bankat të ofrojnë më shumë shërbime inovative. Kjo konkurrencë jep zgjedhje më të mira për bizneset në të ardhmen, si p.sh. integrime të drejtpërdrejta të sistemit të pagesave në softuerët e tyre.

Transparencë financiare më e madhe

Më pak para cash do të thotë më shumë regjistrime bankare dhe më shumë transparencë. Kjo mund të ulë informalitetin dhe ndihmon në rritjen e besueshmërisë së biznesit (sepse transaksionet regjistrohen dhe verifikohen elektronikisht). Sipas BSH, kostoja makroekonomike e përdorimit të parasë fizike mund të ulet nga 1.7% në 0.2% të PBB-së, çka demonstron impaktin ekonomik të zgjerimit të pagesave elektronike.

Integrim më i madh me tregjet e huaja

Duke funksionuar sipas standardeve të BE-së (përfshirë SEPA), bizneset shqiptare bëhen më konkurueshme në tregjet ndërkombëtare. Pagesat në euro drejt vendeve të BE-së do të jenë praktikisht si ato lokale, gjë që mund të nxisë eksportet dhe investimet e huaja.

Përfitime të gjera ekonomike

Afatgjatë, një infrastrukturë pagesash moderne mbështet rritjen ekonomike. Më pak ndërprerje në linjën e pagesave do të sjellë më shumë besim tek partnerët dhe konsumatorët. Gjithashtu, ulja e kostos së pagesave elektronike nxit bizneset të investojnë në teknologji dhe digjitalizim, gjë që ka dobi në shumë nivele të biznesit.

Në përmbledhje, këto ndryshime nuk janë thjesht çështje teknike bankare: ato i japin oksigjen ekonomisë shqiptare duke reduktuar koston e pagesave, inkurajuar përdorimin e kanaleve digjitale dhe duke rritur integrimin ndërkombëtar. Për bizneset e mesme kjo do të thotë më shumë para për të investuar e më pak për komisione, pagesa më të shpejta dhe një ambient më konkurrues financiar. /Alprofit Consult